گویای خبر – همسایه‌داری از روابط حسنه اجتماعی است که ریشه در تاریخ و فرهنگ کشور ایران دارد، ولی طی چند دهه اخیر، با پیشرفت فناوری، تغییر سبک زندگی مردم و افزایش مشغله‌های فکری و شغلی، روابط همسایه‌داری در بسیاری از شهرهای کشور رو به زوال رفته و روزگار باخبری همسایه‌ها از یکدیگر به روزهای دوری و بی‌خبری تبدیل شده است؛ به گونه‌ای که این روزها بسیاری از اهالی یک محله و کوچه با یکدیگر غریبه‌اند و از احوال هم اطلاعی ندارند.

همسایگی می‌تواند بر مدار همکاری مادی یا همدلی اعتقادی شکل گیرد. این رویکرد نیازمند مهارت‌هایی است که به برخی از آنها اشاره خواهد شد:

تمرین تحمل آزار و ناهنجاری‌ها از سوی همسایه

گسترش شهرها و افزایش جمعیت، پدیده آپارتمان‌نشینی را رونق و رواجی عمومی داده و ارتباط تنگاتنگی میان شهرنشینان ایجاد کرده است و این ارتباط منجر به برخوردهای زیاد و روزمره‌ای می‌شود که در برخی موارد به اصطکاک نیز می‌انجامد و چه بسا اگر روح مدارا و تحمل نباشد و فرهنگ آپارتمان‌نشینی در اذهان مردم جا نیفتد، زندگی در شهرها سخت و عذاب‌آور شود. همسایه‌ها بخواهند یا نخواهند، همه روزه به شکلی از اشکال با هم در ارتباط هستند و رفتار با یکدیگر از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

تضاد و تزاحم نیز از پیامدهای زندگی اجتماعی است. وقتی گروهی با هم در یک محیط زندگی می‌کنند، ممکن است کم‌توجهی به بعضی آداب، سبب سلب آسایش دیگران و موجب آزردگی آنان شود و این خود زمینه‌ساز کدورت‌ها و نزاع‌های بعدی شود. در این صورت شایسته است طرفی که مورد کم لطفی همسایه خود واقع شده، تا می‌تواند آزار همسایه را تحمل کند و چنان‌چه ناچار به نشان دادن واکنش شد، با رویی گشاده و زبانی نرم به وی تذکر دهد؛ به طوری که این تذکر موجب اصلاح وی شده و در ضمن رنجش خاطر او را هم در پی نداشته باشد. به هر حال تا زمانی که دوستی برقرار باشد، امید اصلاح رفتار بیشتر است تا لجبازی یا بی‌توجهی هم به دلیل برخوردهای بد، به رفتارهای ناپسند اضافه نشود.

رعایت اصول ساختمان‌سازی

گاهی در شیوه خاص ساختمان‌سازی‌ها، به جای این که به آسایش افراد توجه شود، به زیبایی آن پرداخته‌اند. از جمله قرار دادن درهای رفت و آمد دو خانواده در کنج دیوار، به طوری که اگر هر دو همزمان از خانه خارج شوند، به یکدیگر برخورد خواهند کرد. اگر ساختمان‌ها به گونه‌ای ساخته شوند که تأسیسات مربوط به آب و برق همسایگان با کنتور جداگانه‌ای نصب شود، علاوه بر این که جلوی اختلافات زیادی را می‌گیرد، بلکه عده‌ای با مصرف زیاده از حق، خرج زایدی را بر مخارج سایر خانواده‌ها تحمیل نمی‌کنند.

اهتمام به امر آموزش عمومی در سطح خرد و کلان

بهترین کار، آگاه کردن افراد و تبلیغات در این زمینه است که می‌تواند توسط آموزش و پرورش، مربیان، صدا و سیما وغیره صورت گیرد. آموزش‌های عمومی در درازمدت همیشه اثر مطلوبی به جا گذاشته‌اند. شاید بهترین اقدام در این زمینه، آگاه کردن افراد به حقوقی باشد که در شرع و قانون ذکر شده است و با اجرای آن حقوق، همسایگان از آزار یکدیگر در امان خواهند بود.

خودداری از راه انداختن بوی غذا در فضای عمومی

درست کردن سرخ کردنی‌ها در داخل حیاط (تراس) یا دود کباب و بوی تنباکو راه انداختن، ممنوع نیست؛ ولی اگر همسایه مجبور است با وجود گرمای هوا، کولر را خاموش کند تا دود کباب همسایه را تحمل نکند، یا اگر مشکل بیماری‌های حساسیتی به بو و دود داشته باشد، بی‌ملاحظگی در این امور، از رفتارهای بد همسایگی است. بهتر است به این گونه تفریحات، در فضاهای سبز پرداخته شود.

پرهیز از افراط در درخواست از همسایه

تقاضا کردن چیزی از همسایه، اشکالی ندارد. اما اگر این تقاضا با تکرار زیاد، به شکل مزاحمت در بیاید، یا تقاضا در اموری باشد که معمولاً بین همسایه‌ها چنین تقاضاهایی معمول نیست، نوعی همسایه‌آزاری خواهد بود.

خودداری از سرکشی در امور همسایه 

هرگونه دخالت، کنجکاوی و تفتیش زندگی همسایه، ممنوع است. اگر هم قصد نیکوکاری در میان باشد، باید با رعایت موازین اخلاقی انجام شود. اگر به هر شکلی، متوجه اوضاع نابسامان همسایه شدیم، موظف به کمک هستیم. باید به حریم خصوصی و شخصی همسایه‌ها احترام بگذاریم. در مورد این که میهمان دیشب آنها چه کسی بوده است یا آیا آنها خویشاوندی دارند یا ندارند، کنجکاوی نکنیم.

حساسیت خاص نسبت به ایجاد سر و صدا

نسبت به سر و صدایی که ایجاد می‌کنید، خودتان بیشتر از دیگران حساس باشید. درست است که چهار دیواری اختیاری است، اما به همین دلیل است که نباید از حوزه این چهار دیواری چیزی بیرون برود که موجب اذیت دیگران شود، چیزهای مثل زباله، سر و صدا و غیره میهمانی‌های‌تان را در زمان مناسب شروع کنید و به پایان برسانید. سر و صدا در ساعت ۶ صبح، همان قدر آزاردهنده است که ساعت ۲ نیمه شب. اگر میهمانی دارید که زمان آن و سر و صداهای آن قابل کنترل نیست، به همسایه‌ها اطلاع دهید و با یادداشتی از قبل، به مشکلات بعدی خاتمه دهید.

بازگرداندن ظروف و وسایل امانی

هر چیزی را که قرض می‌گیرید، در ساعت و زمان مقرر، به همسایه‌تان برگردانید. به هیچ وجه اجازه ندهید آن قدر دیر اقدام کنید که خود فرد به در خانه شما بیاید. این موضوع نه تنها درباره برگرداندن وسایل قرضی است که حتی می‌تواند درباره یک معذرت‌خواهی هم باشد. قبل از این که کسی به شما تذکر بدهد و شما را بازخواست کند، خودتان از دیگران معذرت‌خواهی کنید.

برگزاری میهمانی ساده و دعوت از همسایگان

متوجه باشد که بافت فرهنگی و اجتماعی همسایه شما ممکن است کاملاً با شما متفاوت باشد. بد نیست هر چند وقت یک بار میهمانی ساده‌ای ترتیب بدهید و با همسایه‌هایتان معاشرت داشته باشید.

استقبال از تازه واردها

به همسایه تازه واردتان، خوشامد بگویید. با این کار، او را به نوعی خلع سلاح کرده‌اید و حالتی را به وجود آورده‌اید که در مواقعی می‌تواند رفتار نادرستش را راحت‌تر و بدون سوءظن بپذیرید. شما هم به عنوان تازه وارد، با ساکنان و قوانین ساختمان آشنا شوید. ابتدا به سراغ مدیر ساختمان بروید و ضمن معرفی خودتان، قوانین ساختمان را از او جویا شوید.

پایبند بودن به قوانین و مهارت‌های مهم زندگی مجتمعی و آپارتمانی

ساکنان هر واحد آپارتمانی و قسمت‌های اختصاصی مجتمع‌ها موظفند در جهت رعایت حسن همجواری، برخی بایدها و نبایدها را مورد توجه قرار دهند و به آنها عمل نمایند. هر چند این موارد در قانون پیش‌بینی نشده است، ولی می‌تواند از قوانین مصوب هیأت‌مدیره هر مجتمع باشد و رعایت آنها توسط آپارتمان‌نشین‌ها موجب «زندگی بهتر، آسایش بهتر» و باعث جلوگیری و پیشگیری از بروز اختلاف‌ها و تنش‌های احتمالی گوناگون شود.

یکی از کارهای مؤثر و مفید در این زمینه، تعیین مدیر ساختمان و تشکیل جلسات متعدد با حضور اعضای ساختمان است. مدیر می‌تواند فعالیت اعضا را کنترل کرده و به آن انتظام بخشد. از طرفی، با متخلفان برخورد کند. جلسات منظم ماهانه یا هفتگی با حضور تمامی همسایگان می‌تواند آنها را با مشکلات ساختمان آشنا ساخته و وادار به چاره‌جویی در جهت حل آن کند.

رعایت حق همسایگان و رفتار خوب با آنان، سرچشمه برکت‌های فراوانی خواهد بود که از آن جمله می‌توان به تقویت روحیه همکاری و همفکری با هدف پاکیزه و آباد نگه داشتن محیط زندگی اشاره کرد که آرامش روانی و طول عمر انسان را در پی دارد.

شایان ذکر است در راستای فرهنگ‌سازی و ارتباط خوب با همسایگان، سه‌شنبه آخر سال، مصادف با آیین چهارشنبه سوری، با عنوان «روز تکریم همسایگان» نام‌گذاری شده است.

مأخذ: مجموعه فرهنگ عمومی و آداب شهروندی، علی شیرازی و همکاران، ناشر: عابداندیش، قم، جلد هفدهم، چاپ اول، ۱۳۹۵٫

• نویسنده : امیرمحمد سلیمانی