۵ اسفندماه هر سال، مصادف با روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین توسی است.

گویای خبر – ابوجعفر محمد بن محمد، معروف به خواجه نصیرالدین توسی و ملقب به استاد البشر و محقق توسی در سال ۵۹۷ قمری در توس به دنیا آمد.

وی در ابتدا، علوم عقلی و نقلی و حکمت مشاء را آموخت و در سال­‌های بعد، ریاضیات، فقه، فلسفه، نجوم و ادبیات را خواند؛ به طوری که در علوم روز به تبحر و استادی تمام رسید. وی چند سال پس از واقعه حمله سپاهیان چنگیزخان مغول، به قلعه اسماعیلیه پناه برد و در آنجا نیز از تألیف و نگارش باز نایستاد.

با غلبه سپاه مغول بر اسماعیلیان، خواجه نصیرالدین به خدمت هلاکوخان مغول پیوست و با استفاده از نفوذ خود، از کشتار مردم و دانشمندان و تخریب آثار فرهنگی و علمی و غارت شهرها و روستاها جلوگیری نمود.

پس از فتح بغداد و سقوط عباسیان، خواجه نصیر مأموریت یافت تا رصدخانه مراغه را ترتیب دهد. او جماعتی از ریاضی‌دانان بزرگ گرد آورد و کار احداث رصدخانه را در سال ۶۵۷ قمری آغاز کرد. خواجه با این کار، عالمان بزرگ زمان را که پراکنده بودند، در یک مکان، جمع کرد و هم چنین کتابخانه ای عظیم در محل رصدخانه مراغه احداث نمود.

این عالم سترگ، برای تهیه کتاب‌های مورد نظر، کتاب‌هایی از بغداد، شام و شمال آفریقا و اطراف و اکناف ایران فراهم نمود و کتابخانه‌ای با بیش از چهارصد هزار جلد کتاب ایجاد کرد.

عمر خواجه از این پس در خدمات علمی گذشت. خواجه نصیرالدین، از بزرگ‌ترین‌ بنیان‌گذاران کلام شیعه و پیشاهنگ بزرگ فلسفه مشاء بود و ضمن تأیید حکمت ابن سینا، به شرح مشکلات اشارات پرداخت.

وی هم چنین آثار متعددی را در علوم مختلف به نگارش در آورد که اخلاق ناصری، تجرید العقاید، ذیج ایلخانی، اوصاف الاشراف، اساسُ الاقتباس و تذکره نصیریه و بیش از شصت اثر دیگر در اصول دین، اخلاق، منطق، هندسه، هیأت، نجوم، عروض و شعر از آن جمله هستند.

خواجه نصیرالدین، سرانجام در سال ۶۷۲ قمری در ۷۵ سالگی، شانزده سال پس از تأسیس رصدخانه، درگذشت و در کاظمین به خاک سپرده شد.

در همین راستا، به منظور ارج نهادن به خدمات مهندسی و تجلیل از زحمات مهندسان پیشکسوت و مهندسان جوان و نوآور و هم چنین فرهنگ سازی در جامعه، روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین توسی با عنوان «روز مهندسی» در تقویم رسمی کشور ثبت شده است.

• نویسنده : مریم زارع پستکی زاد - رئیس گروه فرهنگ عمومی