به مناسبت «روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی و پاسداشت زبان فارسی»

حکیم ابوالقاسم فردوسی، بزرگ‌ترین حماسه سُرای ایران و یکی از حماسه سرایان بزرگ جهان است.

 گویای خبر – حکیم ابوالقاسم منصور بن حسن فردوسی توسی، شاعر بزرگ حماسه سرای ملی ایران و استاد بی‌همتای شعر پارسی و یکی از بزرگ‌ترین حماسه سرایان جهان، در نیمه اول قرن چهارم، یعنی در سال 324 قمری در روستای باژ از قراء طابران توس در خانواده‌ای از طبقه دهقان متولد شد. وی در روزگار شیخ صدوق، شیخ مفید، ابن سینا، ابوریحان بیرونی، فارابی، غزالی، خیام و بیهقی می‌زیسته است.

در جوانی، عضو فعال نهضت حفظ آثار ملی ایران بود که در خراسان فعالیت داشت. به همین جهت از همان زمان، شروع به نظم بعضی از داستان‌های قهرمانی ایران کهن کرد تا در حدود سال 370 قمری، بعد از کشته شدن دقیقی که نظم شاهنامه را آغاز کرده و ناتمام نهاده بود، به راهنمایی و تشویق رهبران نهضت، دنباله کار دقیقی را گرفت و به نظم کامل شاهنامه ابومنصوری همت گماشت و سرانجام بعد از حدود سی سال، به سال 400 یا 401 قمری، آن را به پایان برد و به سلطان محمود غزنوی، فرمانروای مقتدر وقت، تقدیم کرد.

بسی رنج بردم در این سال سی                عجم زنده کردم بدین پارسی

وی به علل مختلف که اهم آن‌ها اختلاف در مذهب و نژاد بود، میان آنان اختلاف افتاد و او که با امیدواری به غزنین، پایتخت سلطان محمود غزنوی رفته بود، با نومیدی و شتاب از آن شهر به هرات و از آن جا به توس و مازندران رفت و باز به خراسان بازگشت تا در سال 411 قمری در زادگاه خود «باژ» زندگی را بدرود گفت و در باغی که ملک او بود، مدفون شد؛ همانجا که اکنون مزار اوست.

شهرت جهانی فردوسی، به خاطر کتاب شاهنامه است که وی سرودن آن را از دوران جوانی آغاز کرد. تا پایان عمر، بارها آن را بررسی و ویرایش کرد و بر غنای آن افزود.

شاهنامه، گنجینه میراث هزار ساله ملت و کشور ایران و دایره المعارف فرهنگ و تاریخ ایرانیان است. آن گونه که فردوسی می‌گوید، سرودن شاهنامه، سی سال طول کشید. این اثر جاویدان فردوسی که در شمار بهترین آثار حماسی عالم است، در حدود 60 هزار بیت در شرح تاریخ ایران (از قدیمی‌ترین زمان تا حمله تازیان در قرن هفتم میلادی که شامل قسمت‌های اساطیری و داستانی و قسمت تاریخی است) دارد و تاکنون به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه شده است. شاهنامه فردوسی بر اثر نفوذ شدیدی که میان طبقات مختلف ایرانیان یافت، در همه ادوار تاریخی بعد از قرن پنجم هجری مورد توجه بود؛ چنان‌که همه شاعران حماسه سرای ایرانی تا عهد اخیر تحت تأثیر آن بوده و از آن پیروی کرده‌اند. بدین ترتیب، فردوسی را زنده کننده مجد و عظمت دیرین ملت ایران و نگاهدارنده زبان و فرهنگ و ادبیات و هنر ایرانی و برگزیده جاویدان اتحاد ملی ایران باید دانست.

شاهنامه، چه از حیث حفظ روایات کهن ملی و چه از لحاظ تأثیر شدید آن در نگاهبانی زبان پارسی دری، بزرگ‌ترین سرمایه فرهنگ ملی ماست و بیهوده نیست که آن را «قرآن عجم» نام نهاده‌اند.

فردوسی در حفظ جانب امانت هنگام نقل مطالب، به کار بردن نهایت مهارت در وصف مناظر طبیعی و میدان‌های جنگ و قهرمانان منظومه خود و نیز ذکر حِکَم و مواعظ دلپذیر، کمال توانایی را نشان داده است. فردوسی در بیان افکار و نقل معانی و رعایت سادگی زبان، صراحت و روشنی سخن، انسجام، استحکام و متانت کلام در درجه‌ای از قدرت است که کلامش همواره در میان استادان، نمونه اعلای فصاحت و بلاغت شمرده شده و به منزله سخن سهل و ممتنع تلقی شده است.

برای بزرگداشت مقام این شاعر و سخن سرای نامی، روز 25 اردیبهشت‌ماه هر سال، به عنوان «روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی و پاسداشت زبان فارسی» نام‌گذاری شده است تا فرصتی فراهم آید که علاوه بر شناساندن این شخصیت بزرگ ادبی به اقشار مختلف مردم، زمینه حفظ این گنجینه و میراث غنی در همگان، افزون شود.

خداوند هست و خداوند نیست                 همه چیز جفت است و ایزد یکی است

فزون از خرد نیست اندر جهان                   فروزنده کهتران و مهمان

هر آن کس که او شاد شد از خرد               جهان را به کردار بد نسپرد