گویای خبر – از مهم‌ترین نیازهای روحی و جسمی بشر، نیاز به پوشاک است. مسأله لباس و پوشاک از اهمیت به سزایی برخوردار است؛ چرا که با بسیاری از ابعاد مختلف زندگی شخصی و اجتماعی انسان گره خورده است و آثار فراوانی را در زندگی فردی و اجتماعی بشر به جای می­‌گذارد.

انسان برای حفظ بدن خود از سرما و گرما و آسیب‌های جسمی و هم چنین تأمین نیازهای روحی و فرهنگی خود، به شدت نیازمند پوشاک است. مسأله لباس و پوشاک از اهمیت به سزایی برخوردار است؛ چرا که با بسیاری از ابعاد مختلف زندگی شخصی و اجتماعی انسان گره خورده است و آثار فراوانی را در زندگی فردی و اجتماعی بشر به جای می­‌گذارد.

مسأله لباس و پوشش دارای ابعاد مختلفی است که هر یک از ابعاد، به بخشی از نیازهای انسانی پاسخ داده و آثار خاصی را به همراه دارد. از آن‌جایی که آدمی به زیبایی گرایش دارد، همواره بُعد زیبایی را در انتخاب نوع پوشش خود مورد توجه قرار می‌دهد. شکل، جنس و رنگ پوشاک به لحاظ خاصیت‌های ذاتی، بر جسم و روان انسان، آثاری را بر جای می‌­گذارند. لذا بایستی با اثرات آنها آشنا بود و آگاهانه دست به انتخاب زد.

مهم‌ترین بُعد پوشاک را می‌توان بُعد فرهنگی آن دانست. پوشاک در درجه اول، یک کالای فرهنگی است، چون حاکی از ارزش‌ها و هنجارهای افراد یک جامعه است. هم‌چنین اهداف فرهنگی، مهم‌ترین هدف انسان‌ها در انتخاب پوشاک است. انسان‌ها برای کسب منزلت اجتماعی و حفظ شخصیت خود، پوششی را برمی‌گزینند که از طرف دیگران مورد تأیید و تحسین باشد. به دلیل گرایش افراطی به خودآرایی، امروزه با پدیده‌ای به نام «مدگرایی» مواجه هستیم که آثار و پیامدهای متعددی را در پی داشته است.

امروزه لباس و پوشاک به دلیل کثرت جمعیت و افزایش تقاضا و ایجاد بازارهای بین‌المللی، به یک صنعت پررونق اقتصادی تبدیل شده است. هر ساله مبالغ بسیار هنگفتی برای خرید پوشاک توسط مردم پرداخت می‌شود. از این رو، صنعت پوشاک به لحاظ اقتصادی برای هر کشوری حایز اهمیت است. هر کشوری علاوه بر کاهش واردات و تأمین نیازهای داخلی، در فکر تسخیر بازارهای بین‌­المللی است.

با انتخاب پوشاک داخلی، اقتصاد ملی پیشرفت کرده و اشتغال‌زایی فراوانی در بخش‌های مختلف اقتصادی به وقوع خواهد پیوست و استقلال اقتصادی کشور را به دنبال خواهد داشت. این مبالغ بسیار هنگفتی که از کشور به خاطر واردات منسوجات و پوشاک، خارج می‌شود، می‌تواند موجبات توسعه صنعت ایرانی و نجات بخشیدن هزاران جوان ایرانی از گرداب عدم اشتغال و بیکاری را فراهم سازد.

در برخی خانواده‌های ایرانی به دلیل توجه افراطی به خودآرایی و مدگرایی، هزینه‌های بالایی برای خرید پوشاک مصرف می‌شود؛ پوشاک متعددی که بیش از حد نیاز بوده و هر از چند گاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند. عدم رعایت اعتدال در خرید و مصرف پوشاک سبب تحمیل هزینه‌های سنگینی بر خانواده است و می‌تواند وضعیت اقتصادی خانواده را دچار مشکل سازد. برخی هزینه‌هایی که بایستی در سایر بخش‌های زندگی به مصرف برسد، به پوشاک اختصاص داده می‌شود و به سایر نیازهای انسان توجهی نمی‌شود. در خرید پوشاک بایستی توجه داشت که مقدار نیاز افراد به لحاظ کمیت و کیفیت به چه میزان است و متناسب با نیازهای واقعی افراد، پوشاک خریداری و مصرف شود.

بنابراین در بخش آداب اقتصادی لباس و پوشش می‌توان چنین نتیجه گرفت که نیکوترین رفتار در بُعد اقتصادی عبارت است از این که خرید و مصرف پوشاک افراد جامعه ایرانی بایستی به گونه‌ای باشد که اولاً موجبات توسعه صنعت پوشاک داخلی را فراهم سازد تا در سایه سار رونق این صنعت، جوانان ایرانی از بیکاری رهایی یابند. ثانیاً اعتدال و میانه روی در خرید و مصرف پوشاک مورد توجه افراد قرار گیرد.

از آداب روان شناختی و زیباشناختی لباس و پوشش، توجه به بُعد زیبایی پوشاک و استفاده مناسب از رنگ‌ها و شکل‌ها بر حسب شرایط مکانی، زمانی و فرهنگی است. افراد بایستی نسبت به رنگ‌ها و ترکیب آنها و هم چنین شکل و مد لباس و نیز نقش آنها در ساحت روح و روان خود شناخت پیدا کنند تا بتوانند دست به انتخاب صحیح بزنند تا موجبات نشاط و سرور خود را فراهم سازند.

ویژگی‌های برخی رنگ‌ها به قرار زیر است:

۱- آبی: دارای خاصیت آرام‌بخشی، دردشکن، مؤثر در دردهای عصبی و بی خوابی، سبب کاهش فشار خون، تنظیم‌کننده تپش نبض، آرام‌بخش سیستم اعصاب مرکزی و کاهنده استرس.

۲- خاکستری: رنگ محافظ، حساس و آرام و ایجادکننده رابطه نزدیک و صمیمانه، وسیله دفاعی در برابر اضطراب درونی.

۳- خرمایی: آرامش دهنده و نشانه متانت.

۴- زرد: گرم‌کننده مؤثر در خوشخویی، رنگ شادی‌بخش، کاهنده استرس و اضطراب و آرام‌بخش و مفید برای اعصاب.

۵- سبز: آرام بخش، افزاینده تحمل، امیدوارکننده، خنک‌کننده، مهیج و تعدیل کننده نور خورشید.

۶- سفید: پیام آور شادی و شور و نشاط، دارای اثر محرک عمومی در انسان، ایجادکننده بهجت و سرور و انبساط، مفرّح و دلگشا.

۷- سیاه: موجب افسردگی و رنگ غم و اندوه.

۸- قرمز: تسکین‌دهنده برخی بیماری‌ها، مسکن حساسیت، جبران‌کننده ضعف، تحریک‌کننده و ایجاد تمایل به حمله، هیجان‌زا و زیادکننده فعالیت، محرک فکر و سلول‌های مغزی، بالابرنده فعالیت جنسی مرد.

۹- نارنجی: رنگی جذاب و سرزنده و شاداب.

افراد بایستی با توجه به ویژگی رنگ‌ها و نیازهای روحی خود، رنگ لباس خویش را انتخاب کنند. البته برای انتخاب رنگ لباس نمی‌توان تنها خاصیت‌های ذاتی رنگ‌ها را در نظر گرفت، بلکه در نظر گرفتن شرایط محیطی و فرهنگی و نیز جنسیت فرد که لباسی با رنگ مخصوص را می‌طلبد، باید مورد توجه قرار گیرد.

از آداب بهداشتی لباس می‌توان به جنس پوشاک اشاره کرد که تأثیراتی بر روی جسم بر جای می‌گذارد. از این رو، جنس لباس نیز دارای اهمیت بوده و بایستی نسبت به آن شناخت و آگاهی کسب کرد. در عصر نوین، به دلیل کثرت جمعیت و پیشرفت‌های صنعتی بشر و کمبود منابع طبیعی، انسان به تولیدات مصنوعی و شیمیایی روی آورده است؛ اما متأسفانه منسوجاتی که از مواد مصنوعی و شیمیایی تولید شده اند، دارای آثار سویی بر روی جسم و تن انسان هستند که لازم است مورد توجه و دقت قرار گیرند. امروزه تولید لباس با جنس مناسب و الیاف طبیعی ماننده پنبه و کتان، به دلیل بازدهی اقتصادی پایین، کنار گذاشته شده است و مدسازان به بهره گیری از الیاف مصنوعی مانند فرآورده های نفتی و شیمیایی روی آورده‌اند که بازده اقتصادی بالاتری دارد.

گاهی تأثیر نامطلوب به خاطر اندازه لباس است که اگر تنگ و چسبان باشد، باعث بسته‌شدن راه ترشح غدد و چربی و بروز حساسیت و عرق سوز شدن، به ویژه در فصل گرما می‌شود.

رسانه‌ها، به ویژه تلویزیون، یکی از عوامل تأثیرگذار در سبک پوشش یک جامعه‌اند. نوع لباس که در رسانه‌ها به نمایش در می‌آید، به عنوان مد و الگو توسط افراد جامعه دریافت و به کار برده می‌شود.

خانواده، اولین نهادی است که کودک در آن جامعه‌پذیر شده و آداب و رسوم جامعه را فرا می‌گیرد. پوشش اعضای خانواده بر کودکان تأثیر می‌گذارد و کودکان متناسب با سبک اعضای خانواده، نوع لباس و پوشش خود را بر می‌گزینند.

نهاد آموزش و پرورش، دومین عامل مهم فرآیند جامعه‌پذیری است که کودک بعد از خانواده در دامان آن پرورش می‌یابد و تأثیر می‌پذیرد.

بعد از آن، گروه همسالان و سایران جای می‌گیرند. همه این عوامل بر روی رفتار افراد تأثیر می‌گذارند و به او یاد می‌دهند که بایستی چه نوع رفتاری را از خود بروز دهند و چه نوع سبکی را برای پوشش خود انتخاب کنند.

در همین راستا، ۱۲ تیرماه، مصادف با سالروز صدور بیانیه علمای اصفهان در دوران مشروطه در حمایت از منسوجات ایرانی در ۱۲ جمادی­الاول سال ۱۳۲۴ قمری، برابر با ۱۲ تیرماه سال ۱۲۸۵، با عنوان «روز خیاط، صنعت نساجی و پوشاک» نام‌گذاری شده است.

مأخذ: مجموعه فرهنگ عمومی و آداب شهروندی، علی شیرازی و همکاران، ناشر: عابداندیش، قم، جلد چهارم، چاپ اول، ۱۳۹۵٫

• نویسنده : امیرمحمد سلیمانی