گویای خبر – عام‌ترین تعریف از سرانه مطالعه، میانگین مدت زمان مطالعه یک نفر در یک شبانه‌روز است. در این حالت، میزان مطالعه همه افراد یک جامعه با هم جمع و سپس نتیجه بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای در نظر گرفته شده، تقسیم می‌شود. آمارهای مطالعه روزانه در ایران از ۲ تا ۷۹ دقیقه متغیر است. اما سرانه مطالعه در ایران بر اساس اطلاعات ارائه شده، ۱۶ دقیقه و ۳۶ ثانیه است.
البته همیشه این شاخص در ارائه آمار استفاده نمی‌شود و به جای مدت زمان، از تعداد کتاب‌های خوانده شده یا تعداد صفحات خوانده شده در طول روز نیز برای تعریف سرانه مطالعه استفاده می‌شود. البته اگر رتبه‌بندی نتایج بر اساس ارزیابی‌های خواندن کتاب در کشورها باشد، جدول‌های نهایی ارائه شده توسط سازمان‌های معتبر متفاوت از عوامل عنوان شده در شاخص‌های ارزیابی خواهد بود.
به همین دلیل در ارزیابی‌های مختلف حتی تعداد کتابخانه‌های دانشگاهی، کتابخانه‌های عمومی، مدارس، تعداد کتاب‌ها در کتابخانه‌ها و نیز آمار سال‌های تحصیلی، شرکت در کنفرانس‌ها، استفاده از رایانه و روزنامه‌ها نیز به فهرست ارزیابی مطالعه و کتابخوانی کشورها افزوده می‌شود.
در بیشتر کشورهای توسعه نیافته، به دلیل دستمزد بسیار پایین برای کارهای فرهنگی، نویسندگان و ناشران تمایلی به تولید کتاب ندارند. به همین علت نویسندگانی که کتابشان در کشور خودشان ماه‌ها و سال‌ها در کتابفروشی‌ها می‌ماند، هیچ انگیزه‌ای برای نوشتن کتاب بعدی ندارند و ناشرانی که به دلیل هزینه‌های بالای انتشار کتاب سود ناچیزی دریافت می‌کنند، تمایلی به سرمایه‌گذاری در این زمینه ندارند.
به هر حال درباره میزان مطالعه در ایران با توجه به شمارگان کتاب‌ها و… وضعیت بحرانی است. با این که رشد علمی در کشور در وضعیت مناسبی قرار دارد، اما همه افراد جامعه مطالعه نمی‌کنند و سطح آگاهی‌های افراد با یکدیگر بسیار متفاوت است.
در واقع تعداد افراد کمی اهل مطالعه هستند و حتی بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان نیز جز کتاب درسی، مطالعه دیگری ندارند. نظام آموزشی نیز دانش‌آموزان را به مطالعه تشویق نمی‌کند و از سوی دیگر، محصولات فرهنگی و کتاب جزو کالاهای لوکس به شمار رفته و در سبد خانوارها قرار ندارد. در این وضعیت، کودک و نوجوان فقط برای رفع تکلیف و از روی اجبار، تکالیف درسی را انجام می‌دهد.
حقیقت غیرقابل انکار این است که جهان بدون کتاب نخواهد بود. کتاب‌ها، منبع آموزشی در طول تاریخ بوده و هستند.
در بحث توسعه اجتماعی کشورها و ملت‌ها، بحث توسعه فرهنگی به عنوان کانون و محور توسعه مطرح است و در حوزه توسعه فرهنگی، حوزه نشر کتاب نقش محوری دارد و کانون محوری حوزه نشر کتاب، توسعه کتابخوانی است. اگر این سه گزاره مورد توجه قرار گیرد، توسعه همه جانبه ملت‌ها و کشورها ایجاد می‌شود. طبیعتاً باید همت‌های بیشتری را معطوف به توسعه کتابخوانی کنیم؛ چرا که توسعه کتابخوانی، پایه توسعه فرهنگی و توسعه همه جانبه کشور است.
توسعه کتابخوانی، نیازمند برنامه‌ای مستمر و پیوسته است. در کنار این برنامه‌ریزی مستمر، می‌توان فرصت‌ها و مشاغل مختلف و متنوع حوزه کتابخوانی را به کمک طلبید. می‌توان فرصت‌های خاص را برای ترویج کتابخوانی ایجاد کرد که می‌تواند بسیار متنوع باشد و در مناسبت‌های مختلف از جمله عید نوروز و جشنواره رضوی، نمود پیدا کند. مسابقات کتابخوانی، یکی از این اتفاقات مناسب و یکی از این فرصت‌ها برای ما ایرانیان است.
اگر می‌خواهیم کتابخوانی ترویج پیدا کند، باید کتابخوان به عنوان یک مولد فعال، مواد و محتوای کتاب را در راستای ایده‌پردازی در سایر حوزه‌ها به کار گیرد و با خواندن کتاب در یک فراگیری فعال، آن را به حیطه‌های دیگر مانند نقاشی، شعر و… تبدیل کند.
فضای مجازی نیز می‌تواند یک فرصت مناسب برای ترویج کتابخوانی باشد؛ البته اگر به خوبی از آن استفاده شود. حتماً بسترهای خلاقیت انسانی باید به کمک قوت ها بیایند و از آن به خوبی استفاده کنیم. این که چگونه کتاب در فضای مجازی و به درستی بارگزاری شود تا در یک فرایند پویش مجازی، مسیر بازتولید خود را پیدا کند، مهم است. کتابخوانی را از طریق فضای مجازی نیز می‌توان گسترش داد.
- نویسنده : مریم زارع پستکی زاد
Tuesday, 23 April , 2024