یکی از رفتارهای اجتماعی، دید و بازدید از خویشاوندان، همسایگان و به طور کلی، افراد دیگر جامعه است.

گویای خبر – به سر زدن و اطلاع از احوال همدیگر، صله رحم هم گفته می‌شود. راه‌های مختلفی برای اجرای این رفتار اجتماعی و صله رحم وجود دارد که رایج‌ترین آنها، میهمانی دادن و دعوت کردن از دوستان و آشنایان است.

در عصر حاضر که عصر غلبه مادی‌گری بر جهان است، این سنت قدیمی انسانی چنان محدود شده که در بعضی از جوامع غربی تقریباً برچیده شده است و هنگامی که بعضی از آنها به کشورهای اسلامی می‌آیند و گستردگی میهمان‌داری و میهمان‌نوازی را که هنوز در خانواده‌های اصیل این مرز و بوم، به صورت گرم و مملو از عواطف برقرار است، می‌بینند، شگفت‌زده می‌شوند که چگونه ممکن است افرادی بهترین وسایل موجود خانه و با ارزش‌ترین غذاهای خود را برای پذیرایی میهمان‌هایی که گاهی با آنها ارتباط کمی دارند و شاید تنها در یک سفر کوتاه آشنا شده‌اند، بگذارند!

رعایت دو اصل مهم در آداب میهمانی توصیه شده است: نخست، مراعات راحتی و آسایش میزبان و دیگر، احترام شایسته میهمان. میهمان باید هیچ توقعی نداشته باشد (تا جایی که عزت او حفظ شود) و میزبان نیز در حد توان خویش از هیچ کاری کوتاهی نکند (تا جایی که به سختی نیفتد).

میهمانی و میزبانی دارای آداب و شرایط خاصی است که رعایت آنها می‌تواند در رسیدن به وضعیت ایده‌آل از جهت فرهنگی مؤثر باشد. به برخی از مهم‌ترین راهکارها در این زمینه اشاره می‌شود:

– امروزه و در عصر ارتباطات و با این همه وسایل ارتباطی، سرزده به میهمانی رفتن، توجیهی ندارد و ممکن است موجب کدورت و ناراحتی شود و زمینه‌ساز پیدایش و تقویت رودربایستی در روابط شود. لازم است قبل از رفتن به میهمانی، با میزبان هماهنگی کنیم و از او بخواهیم وقت مناسب را تعیین کند.

– اگر برای اولین بار به منزل کسی می‌رویم، با توجه به شرایط میزبان و در حد توان خود، هدیه‌ای به عنوان کادو همراه داشته باشیم. هدیه دادن، نوعی ابراز علاقه به دیگران است که موجب بهبود و توسعه روابط اجتماعی می‌شود. لازم نیست هدیه از جهت کمی و کیفی، باارزش و گران‌قیمت باشد.

– مراقب باشیم در پذیرایی، شرایط خاص میزبان را درک کنیم و حسن‌ظن داشته باشیم و انتظارات و توقع بیش از حد را کنار بگذاریم.

– میهمانی باید مجالی برای رفع خستگی و بذله‌گویی و احوال‌پرسی صمیمانه و آگاه شدن از اوضاع یکدیگر در کنار صرف غذای ساده و گوارا باشد تا نتیجه آن، آرامش باطنی برای میزبان و میهمان باشد. پس بهتر است بسیار مراقبت کنیم پای بحث‌های جنجالی بیهوده و موضوعات اختلاف برانگیز را به میان نکشیم و میهمانی را به میدان جنگ و جدل تبدیل نکنیم.

– همان‌گونه که میزبان باید احترام و اکرام میهمان را مدنظر قرار دهد، میهمان نیز باید حرمت صاحبخانه را که وی را در حریم خانه‌اش راه داده و به خدمت و پذیرایی او پرداخته است، حفظ کند. بنابراین مراقب باشیم تحت هر شرایطی، احترام میزبان را نگه داریم و از محکوم کردن او و به کرسی نشاندن حرف خویش بپرهیزیم.

– در میهمانی بسیار پیش می‌آید که بافت فرهنگی و اقتصادی افرادی که حضور دارند، متفاوت باشد و ممکن است برخی گفتار مبنی بر تعریف از خود و خودنمایی‌ها باعث زمینه‌سازی برای چشم و هم‌چشمی و فخرفروشی شود. پس مراقب باشیم از ثروت و علم و مدرک و هنر و دیگر افتخارات خویش تعریف نکنیم و از شغل و مقام پردرآمد خود صحبت نکنیم.

– مراقبت از زبان به ویژه در میهمانی‌ها که معمولاً از هر دری سخنی به میان می‌آید و مجلس با صحبت‌های متنوع گرم می‌شود، بسیار مهم است. باید مواظب باشیم از گله‌گزاری و غیبت و دیگر چالش‌های گفتاری در میهمانی بپرهیزیم و با حرف‌های خنده‌دار، پشت سر میهمانان، میزبان، دوستان و نزدیکان بدگویی نکنیم.

– حاصل فرآیند میهمانی رفتن، باید زیاد شدن صفا و صمیمیت و خاطرات خوش و خیال‌انگیز باشد تا باعث ادامه دوستی‌ها و روابط بعدی باشد. انزوا و در گوشه‌ای نشستن و ساکت ماندن و تنها مشغول خوردن شدن، عادت ناپسندی است که دور از شأن و شخصیت افراد است و حتی در مواردی، ناراحتی و کدورت میزبان یا سایر میهمانان را در پی خواهد داشت.

– مشغولیت فردی یا همگانی به شبکه‌های مجازی، از آفات خطرناک میهمانی در عصر حاضر است. پس بهتر است قبل از ورود به میهمانی، گوشی همراه خود را خاموش یا بی‌صدا کنیم و به هیچ وجه از میزبان تقاضای رمز عبور برای اینترنت نکنیم.

– اگر عادت غذایی یا آداب و رسوم خاصی داریم که ممکن است میزبان قادر به برآورده کردن آن نباشد، لازم است هرگز چنین عادتی را بر میزبان تحمیل نکنیم، زیرا ممکن است باعث دردسر و سختی یا شرمندگی او شود.

– شایسته است در خوردن غذا، آن قدر احساس راحتی نکنیم که گویی در خانه خودمان هستیم و پیوسته زمام آداب و حفظ شخصیت خود را در دست داشته باشیم و تحت هر شرایطی، از پرخوری بپرهیزیم.

– هرگز روی سخن خود را با یک نفر از حاضران (مثلاً دوست صمیمی یا کسی که فضلی دارد) نکنیم، طوری که گویی میزبان یا شخص دیگری در مجلس حضور ندارد.

– ممکن است در منزل خودمان به کودک خود، آزادی‌هایی بدهیم و آن را لازمه رشد و سلامت روانی و جسمی او بدانیم. اما گاهی همین روحیه و طرز فکر را به میهمانی‌ها هم می‌کشانیم و در جایی که میزبان رودربایستی دارد، آزادی کودک ما موجب دردسر برای میزبان می‌شود. بسیار مناسب است در میهمانی‌ها، کودکان خود را کنترل کنیم تا باعث زحمت برای میزبان نشوند.

– در زمان و مکان نشستن در منزل میزبان، میهمان تابع میزبان است. پس اگر به ما تعارف کردند که جای خاصی بنشینید، حتماً رعایت کنیم.

– باید مراقب رفتار خود با کسی که ما را با اعتماد به حریم خانواده‌اش راه داده است، باشیم و هیچ‌گاه سعی نکنیم کودک یا دیگر اعضای خانواده میزبان را تنبیه یا تربیت کنیم.

– طرز دست دادن مانند راه رفتن و حرف زدن، نشان‌دهنده اخلاق و شخصیت افراد است و می‌توان از این طریق به میزان اعتماد به نفس، بی‌تفاوتی، خونگرمی و تکبر فرد پی برد. خوب است هنگام دست دادن با افراد، حواس‌مان به مخاطب باشد و با دیگران صحبت نکنیم. هم چنین هنگام دست دادن نباید با کسی که با او دست می‌دهیم، فاصله زیادی داشته باشیم و دست خود را بیش از اندازه دراز کنیم. ادب حکم می‌کند که پا پیش بگذاریم و به فرد مورد نظر نزدیک شویم.

– موضوع لباس در میهمانی هم باید از جهت تمیزی و نظافت و معطر بودن مد نظر قرار گیرد و هم باید نوع و شکل آن متناسب با یک انسان فرهیخته باشد. باید همیشه مواظب وضع ظاهری و نظم لباس‌هایمان باشیم، زیرا این اصل مهم همیشه از جانب اطرافیان به شدت مورد توجه خواهد بود. بنابراین بسیار شایسته است از پوشیدن لباس‌های شخصی مانند پیژامه و شلوارک خودداری کنیم.

– میزبان خوب بودن، یک مهارت است؛ مهارتی که با صبر و حوصله می‌توان آن را به بهترین شکل ممکن اجرا کرد. میزبان می‌تواند با به کارگیری مهارت‌های ارتباطی، لذت بخش‌ترین لحظات را برای میهمان‌هایش فراهم کند.

– میزبان خوب باید میهمان‌ها را به موقع دعوت کند. در عصر حاضر، به دلیل زندگی ماشینی، افراد با مشغله‌های گوناگونی روبه رو هستند و نمی‌توانند دعوت یکی دو روز مانده به میهمانی را بپذیرند.

– ممکن است میهمان ریزبین باشد و نتواند در محیطی که نظافتش درست نیست، راحت باشد. حتی اگر با میهمان‌ها خودمانی هستیم، روز قبل از میهمانی، نظافت خانه را فراموش نکنیم.

– میهمان باید توسط میزبان مورد استقبال قرار گیرد و تا جایی که می‌تواند باید همراه میهمان باشد. ما وظیفه داریم به محض ورود میهمان، به استقبال آنها برویم. حتی لازم است لباس‌های میهمان را گرفته و به جای مناسبی انتقال دهیم. طوری رفتار کنیم که میهمان احساس کند در خانه خودش است.

– وقتی میهمان به خانه کسی می‌رود، باید احساس آرامش داشته باشد و بداند که میزبان از آمدن او خوشحال است. پس همواره و از ابتدا تا پایان میهمانی نشان دهیم که میهمان را دوست داریم و از آمدنش خوشحال و از رفتنش ناراحتیم.

– میهمان به طور طبیعی در خانه دیگران احساس غربت می‌کند و این موجب جلوگیری از باز شدن سر صحبت می‌شود. گفت‌وگو، راحت‌ترین و شایع‌ترین راه برقراری ارتباط است. بنابراین میزبان باید آغازکننده گفت‌وگو و جویای احوال باشد و هرگز اجازه ندهد سکوت طولانی برقرار شود که سردی رابطه را در پی دارد.

– گرم شدن و گرم ماندن مجلس میهمانی، در گرو موضوع سخنانی است که مطرح می‌شود. پس میزبان باید بسیار مراقبت داشته باشد که چه موضوعی برای گفت‌وگو انتخاب می‌شود. از مطرح کردن موضوعاتی که بر سر آنها اختلاف نظر وجود دارد، مباحث جنجالی و بیهوده سیاسی، بدگویی از دیگران، مسایل و اختلافات خانوادگی و آن‌چه زمینه سخنان نادرست عرفی و اخلاقی می‌شود، باید به شدت پرهیز شود. هم چنین میزبان نباید سفره دل خود را پیرامون درد و غم، بیماری و گرفتاری‌های روزمره خود برای میهمانان بگشاید.

– شایسته است در هنگام پذیرایی، از قیمت میوه‌ها و خوراکی‌ها جلوی میهمان صحبت نکنیم؛ هر چند منظور خاص و سوء نداشته باشیم.

– میهمان به خودی خود از این که مزاحمتی برای میزبان ایجاد کرده است، احساس شرمندگی دارد و ممکن است ناراحتی میزبان را به حضور خود نسبت دهد. پس لازم است اگر در حضور میهمان، به هر دلیلی ناراحت یا عصبانی شدیم، خود را کنترل کنیم و به روی او نیاوریم.

– لازم است به ویژه در محیط‌های آپارتمانی، از ایجاد سر و صدا بپرهیزیم و دویدن و بالا و پایین پریدن بچه‌ها را کنترل کنیم.

– یک سفره غذایی در میهمانی، سفره‌ای است که در نهایت سادگی و به دور از تجمل‌گرایی باشد. شایسته نیست میزبان، اول برای خودش غذا بکشد. سر سفره به همه میهمانان به یک چشم نگاه کنیم و هرگز به یک نفر توجه خاص نداشته باشیم؛ هر چند برایمان بسیار عزیز باشد و اصلاً بهانه پذیرایی، وجود و حضور او باشد! از تعارفات تصنعی و افراطی بپرهیزیم و هنگام غذا خوردن، اجازه دهیم میهمان راحت باشد و از هر غذایی که دوست دارد، استفاده کند. شایسته است پس از صرف غذا، برای میهمان، خلال دندان بیاوریم.

– هنگامی که میهمانی به پایان رسید، اگر میهمان‌ها آمادگی خود را برای خروج از منزل شما اعلام کردند، ضرورت دارد آنها را تا درب منزل همراهی کنیم و تا قبل از حرکت آنها، درب را نبندیم. خوب است هنگام خروج میهمان‌ها از آپارتمان، با صدای آرام با آنها خداحافظی کنیم.

• نویسنده : حمیدرضا سلیمانی میگونی