در سابقه دینی و ملی ما و نگاه‌‌هایی که در طول صدها سال به مردم این کشور بوده، همیشه میهمان‌نوازی و میهمان‌­پذیری مورد توجه بوده و باورها و عملکرد ما نشان می‌­دهد این رفتار برگرفته از ایده‌­ای است که در رفتار ایرانیان متبلور بوده است.

گویای خبر – جایگاه میهمان و میهمان‌نوازی در بین ایرانیان بسیار رفیع است. ایرانی‌­ها همواره معروف به میهمان‌نوازی بوده‌­اند و این جزو هنجارهای ماست که گردشگران خارجی از زمان صفویه در سفرنامه‌‌های خود به آن اشاره نموده‌­اند. میهمان‌­پذیری و میهمان‌­دوستی، از مواردی است که در پیشینه دینی و اخلاقی ما زبانزد همه بوده است. میهمان‌­پذیری و رفتار مناسب با گردشگران، جزو سرمایه‌‌‌‌های اجتماعی است و توجه به این داشته فرهنگی بسیار ضروری است.

با اوضاع کنونیِ صنعت گردشگری، هم یک افق امیدوارکننده داریم و هم تکالیف و وظایف سنگینی بر عهده‌ ما قرار دارد. از موضوعاتی که برای توسعه صنعت گردشگری باید به آن‌ها توجه کرد، فرهنگ، مبانی و زیرساخت‌‌های مورد نیاز است. ما دارایی‌های ملی و اسلامی بسیار مهمی داریم که باید از آن‌‌ها برای توسعه صنعت گردشگری بهره‌برداری کنیم. این دارایی‌‌های فرهنگی باید در یک نهاد، با ساختاری دایمی، به رویکردی متوازن، جامع و ملی در کشور تبدیل شود. گردشگری، یکی از مهم‌‌ترین وجوه تحقق اقتصاد مقاومتی است؛ چرا که اشتغال و تحرکی که در این بخش می‌‌توان ایجاد کرد با هیچ بخش دیگری قابل‌ مقایسه نیست. میهمان‌‌نوازی، عنصر بسیار مهم و تعیین‌‌کننده‌ای در صنعت گردشگری است و فرهنگ میهمان‌نوازی باید در برخورد با گردشگران رعایت شود. گردشگر به آرامش نیاز دارد و ما باید با رفتار مناسب، این آرامش را برای گردشگران فراهم کنیم. این ظرفیت در ما ایرانیان وجود دارد که شاخص‌‌ها و معیارهای میهمان‌نوازی را به‌ عنوان یک برند به دنیا معرفی کنیم.

توسعه گردشگری ایران با فهم درست از فرهنگ میهمان‌­نوازی ما میسر است. توسعه گردشگری در ایران لزوماً سرمایه‌گذاری عظیم نمی‌طلبد، بلکه توجه و فهم جدید و اعتماد می‌­خواهد. برای توفیق در گردشگری باید این کالبد و فیزیک ظاهری را به معانی عمیق گذشته نزدیک کنیم و عمق تنوع فرهنگی کشور را دریابیم.

میهمان‌­نوازی، نقطه پیوند دین و سنت ایرانی است و در شاهنامه، داستان‌­های مختلفی در مورد بخشندگی و میهمان‌نوازی ایرانی‌­ها به چشم می­خورد. ارزش گذاشتن برای میهمان در جغرافیای پهناور ایران همیشه بوده و اگر گفت‌­وگوی تمدن­‌ها را مطرح کردیم، این مسأله ریشه تاریخی در ایران دارد.

فرهنگ ایرانی همواره به میهمان‌‌نوازی و سیاح‌‌دوستی مشهور است. این سنت دیرین فرهنگی در تمام جنبه‌‌ها و سطوح مختلف حیات فرهنگی و اجتماعی ایرانیان ریشه دارد و به‌ حق باید آن را بخشی از میراث‌ فرهنگی این سرزمین و جزوی از میراث جهانی دانست. معماری خانه‌‌های ایرانی، از چادرهای عشایر ترکمن تا مجلل‌ترین خانه‌‌ها در کاشان، از معماری خانه‌‌های بلوچی تا معماری سنتی خوزستان، همواره بهترین بخش خانه به پذیرایی از میهمان اختصاص یافته است. در اصول معماری بناهای دولتی و عام‌‌المنفعه نیز پذیرایی، میهمان‌‌نوازی و میهمان‌پذیری مورد توجه خاص بوده است. باغ‌‌های ایرانی همواره پذیرای میهمان‌ها، تجّار و سیّاحان کشورهای دیگر بوده‌اند و کمتر سفرنامه‌‌ای می‌‌توان یافت که در آن شرحی از میهمان‌‌دوستی و پذیرایی ایرانیان نیامده باشد. در حوزه تجارت و ارتباطات بازرگانی نیز ایران همواره سرزمین امن کاروان‌‌های تجاری و بازرگانان بوده و در تمام مسیرها و شاهراه‌‌های ارتباطی، با کاروانسرا به پذیرایی از تجّار رفته است. از سوی دیگر، در جای‌ جای فرهنگ عامه و ادبیات شفاهی اقوام و فرهنگ‌های مختلف ایران، اهمیت مسأله رسیدگی و احترام به میهمان به ‌چشم می‌‌خورد. در دنیای امروز، هیچ پدیده‌‌ای مانند گردشگری معرف سیمای فرهنگی یک کشور نیست. در واقع گردشگری، علاوه ‌بر نقش اقتصادی منحصر‌ به‌ فردی که در ایجاد اشتغال، توسعه پایدار و درآمدزایی دارد، بهترین زمینه برای گفت‌‌و‌گو و آشنایی ملت‌‌ها و فرهنگ‌های گوناگون با یکدیگر است. فرهنگ‌ها در بستر گردشگری با یکدیگر آشنا می‌‌شوند و به‌ دور از جنجال‌‌ها و تنش‌‌های سیاسی دولت‌‌ها، به زبان انسانی مشترک می‌‌رسند. فرهنگ ایرانی هم از این قاعده مستثنا نیست و تجربه گردشگری ایران به ‌خوبی نشان داده که برخورد محترمانه و میهمان ‌دوستانه مردم ایران تا چه حد توانسته است تصویر واقعی کشور را به سایر فرهنگ‌‌ها و ملت‌‌ها معرفی کند. امروزه صنعت گردشگری و میهمان‌‌پذیری، به یک صنعت پُررونق برای کشورهایی تبدیل شده که دارای جاذبه‌‌های سیاحتی هستند. بهره گرفتن بیشتر از این صنعت، امری بسیار ضروری می‌‌نماید.

یکی از اصلی‌‌ترین و مهم‌‌ترین راه‌‌ها برای تقویت بنیه اقتصادی کشور، توسعه و ایجاد اشتغال برای قشر جوان، توجه به صنعت گردشگری است. میهمان‌‌پذیری و میهمان‌‌داری، تکریم در راه ‌مانده‌ای که سرزده می‌‌رسد و احترام به میهمان، خیلی پیش‌تر از آن­ که در قالب صنعتی پرسود و درآمدزا مورد توجه دنیا قرار گیرد، در فرهنگ ایرانی و اسلامی ما جایگاهی ویژه و خاص داشته و برای قدمت آن هرگز نمی‌‌توان تاریخی مشخص ارایه داد.

میهمان‌‌نوازی، یکى از برترین مکارم اخلاقى است که در آن، میهمان، نه ‌تنها روزىِ خود را می‌آورد و از روزىِ انسان نمی‌کاهد، که حتی بر آن می‌افزاید. به ‌لحاظ سیاسی هم صنعت میهمان‌داری و میهمان‌‌پذیری می‌تواند اثرگذار باشد. با هر بار مسافرت گردشگران خارجی، انتقال فرهنگی صورت می‌گیرد و تمام تبلیغات منفی علیه کشورمان خنثی می‌‌شود. درواقع میهمان‌‌نوازی می‌‌تواند به ‌عنوان یک میانجی فرهنگی سالم و جاذب به ‌نوعی به رفع این تبلیغات مدد برساند.

امروز به ‌جرأت می‌‌توان گفت که گفتمان گردشگری، گفتمان ملی دولت بوده و خواهد بود. امروزه فضای گردشگری کشور بیش از هر زمان دیگری پذیرای سرمایه‌‌های انسانی و اقتصادی در حوزه‌های مختلف است.

• نویسنده : حمیدرضا سلیمانی میگونی